DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ
Dünyada en sık karşılaşılan anemidir. Hemoglobin v hematokrit düzeylerinin yaş gruplarına göre belirtilen değerlerin altında olması anemi olarak kabul edilir.
Yaş Hemoglobin (g/dL) Hematokrit (%)
2 – 6 ay 9,5 29
6 ay – 2 yaş 10,5 33
2 – 12 yaş 11,5 35
12 – 18 yaş 12 36
> 18 yaş kadın 12 36
> 18 yaş erkek 13 41
Hemoglobin veya hematokrit bakılmıyorsa, avuç solukluğu değerlendirme ölçütü olarak kullanılabilir:
- Yalnızca avuç içi soluk, parmak uçları pembeyse anemi
- Avuç içi yanı sıra parma uçları da soluksa ağır anemi olarak değerlendirilir.
Demir eksikliği olasılığının arttığı grup ve durumlar
- Süt çocukları
- Prematüre bebekler (hızlı büyüme sebebiyle)
- İnek sütü ile beslenen 1 yaşın altındaki bebekler; özellikle ilk 6 ayda tam inek sütü verilmeye başlanmış olan bebekler
- Hızlı büyümenin gerçekleştiği ergenlik (adölesan) dönemindeki, özellikle menstrüasyonu başlamış olan kız çocukları
- Doğurganlık yaşındaki kadınlar
- Gebeler
- Hayvansal besinlerden yoksun beslenme, kronik kan kaybı, bağırsak paraziti veya çeşitli nedenlere bağlı malabsorbsiyonu olan hastalar
TANI
Belirti ve Bulgular
Solukluk (özellikle avuç ve mukoza solukluğu), halsizlik, iştahsızlık, huzursuzluk, süt çocuklarında büyüme duraklaması, çarpıntı, baş ağrısı, baş dönmesi, nefes darlığı, kulak çınlaması.
Pika (toprak, kağıt gibi besin dışı maddeler yeme), çocuklarda katılma nöbeti, glossit, dilde papilla atrofisi, kaşık tırnak, tırnaklarda kolay kırılma, ağız köşelerinde ragadlar, yutma güçlüğü, üfürüm.
Çocuklarda dikkat ve algılama sorunları, okul başarısında azalma, öğrenme güçlüğü.
Laboratuvar
- Hemoglobin, hematokrit, eritrosit sayısı ve ortalama eritrosit hacmi azalır.
- Periferik yaymada hipokromi, mikrositoz ve anizositoz görülebilir. Normoblast görülmesi demir eksikliği olmadığını düşündürür.
TEDAVİ VE İZLEM
Hemoglobin açığını düzeltmek ve depo demiri yerine koymak için demir verilmesi gerekir. Tercih edilen +2 değerlikli demir sülfat, yani standart oral demir preparatlarıdır. Oral demir kullanımıyla kan değerleri aneminin derecesine göre 1-2 ayda normale döner. Hemoglobin normal değere ulaştıktan sonra, depo demiri yerine koymak için, tedavi erişkinde 3-6 ay, çocukta 6-8 hafta daha sürdürülmelidir. Toplum tedavi süresi 6 ayı geçmemelidir. Tedaviye yanıtın göstergesi hmoglobin değerinin 3.haftada en az 2 g/dL artmış olmasıdır.
Akut enfeksiyonlarda tedaviye ara verilir, enfeksiyon tedavisinden sonra anemi tedavisine devam edilir.
Oral demir, süt ve antasitlerle beraber kullanılmamalıdır.
Oral demir kullanımında bulantı, kusma, karın ağrısı, kabızlık ve ishal gibi yan etkiler olabilir; bu duruma ilaç tok karnına alınabilir. Ayrıca dışkı siyaha boyanabilir. Şurup veya damla kullanan çocuklarda dişler de boyanabilir.
Yüksek dozda demirin özellikle çocuklarda toksik olduğu unutulmamalıdır.
KORUNMA
- Bebeklerde ilk 6 ayda yalnızca anne sütü verilmeli, 6. aydan sonra, özellikle demirden zengin ek besinlere mutlaka başlanmalıdır. Zorunluluk olmadıkça, 1 yaşın altındaki bebeklere tam inek sütü verilmemelidir.
- Anne sütü alamayan, demir ile zenginleştirilmiş mama verilemeyen durumlarda, oral demir sülfat verilmelidir.
- Gebelik ve emzirme döneminde 60-120 mg/gün demir sülfat kullanılmalıdır.
Hastalara demirden (sakatat, kırmızı et, beyaz et, yumurta sarısı, kuru baklagil) ve özellikle tahılda bulunan demirin emilimini arttıran C vitamininden zengin besinlerle düzenli beslenme önerilmelidir.